In dit onderdeel van mijn website presenteer ik mensen die voor mijn ontwikkeling heel belangrijk zijn geweest. Personen die vooral ná de oorlog een onuitwisbare indruk gemaakt hebben. Ik heb van ze geleerd. Ik haast me te zeggen dat de volgorde volstrekt toevallig is: die is geïnspireerd door wat ik heden tegenkom in mijn plakboeken, dagboeken, de krant, andere informatie.

1. TON LUTZ (1919 - 2009)

Als je het plaatje links even goed bekijkt, dan ben je meteen op de hoogte van het belang van deze man. Voor het vaderlandse toneel, voor de cultuur in Nederland in het algemeen. Als de dag van gisteren herinner ik me de uitvoering van een gloednieuw toneelstuk van een jonge schrijver: Suiker van Hugo Claus, in de regie van Ton Lutz in de Rotterdamse Schouwburg. Ik zie dan voor het eerst in mijn leven een modern toneelstuk waarin "gewone mensen" in "gewone" taal hun misère bespreken (1958).

Enkele jaren later brengt Ton Lutz als leider van het Rotterdams Toneel als eerste in ons land een musical op de planken: Irma la Douce (1961). Daarvoor heeft hij de Fransman Georges Vitaly geëngageerd en niet de minsten uitverkoren voor de vertaling van de tekst (Remco Campert) en de chansons (Hans Andreus). Nicolaas Wijnberg tekent voor decors, kostuums en de hoes van de uitgebrachte EP, waarop Lutz de regisseur introduceert en alle liedjes te horen zijn. Voeg daarbij dat vier musici life ondersteuning geven aan de zangers o.l.v. Henk van Dijk, piano. De hoofdrollen zijn voor Lia Dorana en Steije van Brandenberg. Ik vind het adembenemend origineel en prachtig.

Er gebeurde dus veel opzienbarends in de Rotterdamse Schouwburg, dat lelijke gebouw dat grotendeels was opgebouwd met stenen uit het puin van het centrum. Hier voor me ligt de lijst met de namen van de acteurs die aan deze zeer succesvolle voorstelling meededen. Ik noem er een paar: John Lanting (de latere Koning van de Lach), Pieter Lutz (de broer van en later o.a. bekend als personage in Toen was geluk heel gewoon) en Willem Nijholt (de latere musical-, cabaret- en toneelster). Mijn persoonlijke favoriet was en is Lia Dorana. Met haar sympathieke verschijning. Haar stem, zowel in spreken als zingen. Zo karakteristiek. Zo eigen. Een beetje gesluierd, zeg ik maar. Charmant.

Ton Lutz was een veelzijdig kunstenaar. En moedig artiest. En tot het laatst van zijn bijna 90-jarig leven zeer actief. Ik schreef hierboven al hoe hij de musical op het zogenaamd serieuze toneel introduceerde. Lutz was bovendien degene die Hugo Claus aanzette tot het schrijven van toneelstukken, juist in de periodes dat de Vlaming de toekomst erg somber inzag en twijfelde aan de kracht van zijn talent. Dit wordt gedetailleerd beschreven in de biografie "De levens van Claus" door Mark Schaevers. De stukken, geregisseerd door Lutz, trokken een jong, modern publiek. Zoals mijn vrouw en mij. Vóór Suiker regisseerde Lutz Een bruid in de morgen. Zo heeft Lutz bijgedragen aan de bekendheid van Claus in Nederland.

Na de oorlog begon in mijn geboortestad Rotterdam meteen de wederopbouw. Dat hield in dat niet alleen het zwaar getroffen centrum een nieuw aanzien kreeg, maar ook de cultuur een de ruimte zocht om zich te manifesteren. Veel gebouwen waren immers verwoest, instellingen waren goeddeels uit het zicht verdwenen. Maar de wilskracht om zich opnieuw uit te vinden was op alle gebieden spraakmakend en aanstekelijk. In dat perspectief zie ik de rol van Ton Lutz als pionier. Een toneelgezelschap creëren met jonge acteurs, durven te experimenteren met een musical, een jonge Nicolaas Wijnberg engageren voor kostuums en decors.  

2. EDUARD FLIPSE (1896 - 1973)

Net als Ton Lutz iemand die met veel bekwaamheid en energie de cultuur in de zo zwaar getroffen Maasstad na de oorlog wederopbouwde. Hij raapte de musici van zijn Rotterdams Philharmonisch Orkest weer bijeen en smeedde het ensemble tot zo'n hoge kwaliteit, dat het langzaamaan de top ging bereiken. Hij zorgde voor premières van Nederlandse componisten, zoals Willem Pijper en Henk Badings. Hij wist wereldberoemde solisten naar Rotterdam te krijgen. Ik was erbij toen Zino Francescatti met het orkest optrad. Hij pushte